Nhắc đến đất nước mặt trời mọc là nhắc đến cái nôi của nghệ thuật. Một trong những nghệ thuật văn hóa độc đáo ấy phải kể đến các loại búp bê Nhật Bản – không chỉ là đồ lưu niệm, đồ chơi mà nó còn có ý nghĩa gắn liền với những lễ hội nổi tiếng. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu các loại búp bê Nhật Bản được mọi người yêu thích nhất hiện nay nhé!
I. Búp bê Nhật có vai trò như thế nào trong nền văn hóa Nhật Bản?
Theo truyền thống văn hóa Nhật Bản, Búp bê Nhật được người dân rất coi trọng và được dùng như là một lá bùa cầu may. Người dân tin dùng và gửi gắm vào những con búp bê nhỏ xinh ấy với niềm tin lớn lao là bảo vệ tốt cho trẻ em mang những điều tốt đẹp, bình an, giúp chúng phát triển khỏe mạnh, hạnh phúc.
Đồng thời mong muốn những con búp bê sẽ xua tan ma quỷ, những điều bất hạnh trong cuộc sống. Chính vì vậy Búp bê từ đó gắn liền với nền văn hóa Nhật Bản trong các nghi lễ cầu may, những sự kiện cầu nguyện cho những đứa trẻ, hay trong những phong tục, tập quán đời thường.
Có thể kể đến một vài loại búp bê Nhật điển hình như: búp bê Daruma; búp bê Heena,…với các hình thức cúng bái nghi lễ trong đền thờ đặc biệt.
Ngoài ra búp bê Nhật cũng đã được phát triển để ra cộng đồng vào khoảng thế kỷ 17, nó còn có tầm quan trọng trong thực tế điển hình như:
- Tượng trưng như một tưởng niệm người đã mất điển hình như búp bê Kokeshi
- Làm những món quà kỷ niệm nhân dịp các ngày lễ, trang trí bày biện trong phòng trưng bày, quảng cáo…
- Bày biện trong một số lễ hội hoạt hình tôn giáo cho công dân…
II. Mục đích và ý nghĩa khi sử dụng búp bê Nhật
1. Mục đích trong tôn giáo và tín ngưỡng Nhật Bản
Búp bê Nhật tượng trưng cho nét văn hóa Nhật Bản với mục đích xua đi các thế lực hắc ám, đuổi ma tà và mang sức mạnh siêu nhiên, thần thánh từ khoảng 14.000 năm TCN vào thời kỳ đồ đá hay còn gọi là thời kỳ Jomon. Vào khoảng thời gian này nó chỉ là những bức tượng nhỏ được làm bằng đất sét. Và được cải biến thành những con búp bê giống ngày nay để tạo thành bức tượng để thờ thần và Phật từ năm 250 – 538 TCN.
Bên cạnh đó, búp bê Nhật truyền thống còn có mục đích cầu may cho con cái trong gia đình, xua đi những điều xui rủi, đem đến bình an trong cuộc sống. Điều này được thể hiện qua các lễ hội tôn giáo và lễ hội búp bê Nhật Bản đã trở thành một nét đặc trưng, đậm đà bản sắc dân tộc trong đời sống của người Nhật.
2. Búp bê Nhật – Món quà mang ý nghĩa tuyệt vời
Đây sẽ là một món quà mang ý nghĩa tượng trưng cho sự may mắn, vạn sự như ý, thịnh vượng, bình an vào những dịp lễ, Tết hay sinh nhật. Búp bê Daruma nhỏ nhắn, xinh xắn thường được mọi người ưa chuộng và được dùng làm quà trong các dịp đặc biệt này.
Không chỉ vậy, ở Nhật Bản, búp bê là món đồ in sâu vào tâm trí của tuổi thơ. Họ thường tặng các bé gái vào ngày 3/3 và bé trai là 5/5 với ý nghĩa là người bảo vệ chúng. Mặc dù ngày nay đã có nhiều hình thức tặng quà độc đáo nhưng búp bê truyền thống vẫn giữ được nét đặc trưng của nền văn hóa Nhật Bản. Nó luôn chiếm vị trí bền vững trong người dân và luôn là sự lựa chọn hàng đầu khi họ tặng quà cho người khác.
3. Búp bê Nhật Bản – Mang giá trị về kinh tế và thương mại
Không chỉ có mục đích về tôn giáo và mang ý nghĩa tâm linh, may mắn, lời động viên mà các loại búp bê Nhật Bản còn dần trở thành một sản phẩm mang lại giá trị kinh tế và thương mại. Nó được bán ở các cửa hàng lưu niệm, trên các sàn thương mại điện tử trong nước và quốc tế.
Chẳng hạn như búp bê Geisha có giá từ 1200 – 3500 yên, búp bê Hina có 7 kệ khoảng 250.000- 300.000 yên… Và thường xuyên được rất nhiều người trong nước và quốc tế “săn lùng” và chọn lựa. Điều đó đã chứng minh được nó cũng là một sản phẩm thương mại đặc biệt đối với người dân đất nước mặt trời mọc này.
>> Xem thêm: Yokai Nhật Bản là gì? Các loại yêu quái nổi tiếng của Nhật Bản
III. Top các loại búp bê truyền thống của Nhật Bản
1. Búp bê Nhật Hinamatsuri
Hina trong tiếng Nhật có ý nghĩa là nhỏ và được được lấy trong cụm từ
“Hikona” trong “Sukuna Hikona” (người được tôn thờ như một vị thần khi đã phát minh ra rượu sake và những loại thuốc chữa bệnh tuyệt vời). Búp bê hinamatsuri bắt nguồn từ Trung Quốc. Trong lễ hội 3/3 nó được thả xuống sông để mang ý nghĩa là thay trẻ em rước tai họa xuống sông.
Hina có hai loại chính đó là: Búp bê Kimekomi và Ishochaku và có đặc điểm như:
– Kimekomi: quần áo làm bằng cách dán vải hoặc chạm khắc.
– Ishochaku: quần áo sẽ làm riêng đối với từng con.
Ngoài ra búp bê Hina còn được phân loại theo số lượng: có loại được phân thành 2 bộ búp bê, 3 bộ hay 5 bộ thậm chí có bộ từ 7-15 búp bê…
2. Búp bê Nhật Bản Daruma
Búp bê Daruma Nhật được sử dụng như một bùa may mắn và có hình dạng tròn trịa. Nó được bắt nguồn theo truyền thuyết về câu chuyện Daruma, một phật tử truyền đạo khắp đất nước Ấn Độ và con trai thứ ba của vua miền nam nước này. Cuối đời chuyển đến Trung Quốc và sống ở Suzan Shorinji và thiền trên trên bức tường trong 9 năm cho đến khi tay chân bị mục nát
Đó là lí do tại sao Daruma không có các chi và biểu tượng sự kiên nhẫn, tận tâm.
Daruma có nhiều màu sắc cùng với đó là mang nhiều ý nghĩa vào các lễ như sinh nhật, khai trương, cưới hỏi,.. điển hình như:
– Red Daruma: màu đỏ tượng trưng cho sự may mắn, mang đến điều tốt lành.
– Damura trắng: thể hiện cho sự mong ước thành công.
– Daruma vàng: mang lại tài lộc.
– Daruma đen: mong muốn việc kinh doanh phát đạt, thịnh vượng, thuận lợi.
– Blue Daruma: lời chúc sức khỏe tốt, khỏe mạnh.
– Daruma hồng: hôn nhân và tình duyên sẽ gặp nhiều thuận lợi, may mắn.
3. Búp bê Kyoto
Một loại búp bê truyền thống của Nhật không thể bỏ qua đó chính là Búp bê Kyoto (tên gọi khác là Kyo Ningy). Loại búp bê này được lưu truyền qua nhiều thế hệ với cách làm tỉ mỉ, chăm chút cùng nhiều kỹ thuật được kết hợp một cách khéo léo từ tay các nghệ nhân để tạo ra được linh hồn Kyoto.
4. Búp bê Kokeshi
Loại búp bê này được xuất hiện sau thời Edo. Và các thợ mộc tạo ra chúng ở khu vực suối nước nóng để tặng các quan khách du lịch và mang ý nghĩa để cầu may mắn đến các trẻ nhỏ về sức khỏe. Nó còn mang ý nghĩa đó là ngăn chặn hỏa hoạn và mong muốn xua đuổi đi các tà ma. Hình dạng của búp bê Kokeshi có đầu và thân được tách rời nhau và khi nối lại sẽ được phủ một lớp sơn bóng và đặc biệt không có tứ chi.
5. Búp bê Nhật Gosho
Búp bê này được làm từ các nguyên liệu rất đặc biệt đó chính là thân cây liễu hoặc làm từ đất. Gosho hình dạng như một cậu bé và nó được tượng trưng cho những đứa trẻ đáng yêu. Vì vậy người dân xứ sở hoa anh đào thường dùng nó với ý nghĩa cầu may mắn cho những đứa trẻ luôn khỏe mạnh, bình an trong những dịp lễ như cưới hỏi, sinh con,…
>>> Xem thêm: Maneki Neko – Những sự thật thú vị về mèo may mắn của Nhật
6. Búp bê Oiran
Vào thời Edo, búp bê này đã tái hiện chân thực nhất về các cung nữ cao cấp ở Nhật Bản (hay còn gọi là Oirans). Cho đến ngày nay nó được đánh giá là búp bê đẹp nhất xứ sở này. Sở dĩ nó được mệnh danh như vậy bởi Oiran mang một tâm hồn chân thật nhất với thực tế được chú ý và thiết kế đặc biệt tới các chi tiết trên cơ thể, trang phục và các phụ kiện đi kèm,…
7. Búp bê Geisha
Búp bê này được chế tạo với mục đích tương tự như Oiran. Nó khắc họa những người phụ nữ bán nghệ ( hát, múa và chơi các nhạc cụ…) cho các giới thượng lưu ở những bữa tiệc đắt đỏ hay những người ấy còn được gọi là geisha. Búp bê Geisha thì không sắc sảo và long lanh như Orian nhưng nhờ những bộ kimono đa dạng sắc màu cùng với các nhạc cụ làm điểm nhấn, Geisha vẫn gây ấn tượng nổi bật đối với mọi người.
8. Búp bê Karakuri
Các loại búp bê Nhật Bản đều được tạo ra để tượng trưng cho một điều gì đó và búp bê Karakuri cũng không ngoại lệ. Nó được dùng theo để mô phỏng thiết bị cơ khí truyền thống trong nước . Karakuri được viết theo chữ Hán có nghĩa là khéo léo. Có thể thấy các bộ phận của búp bê này được lắp ráp một cách chính xác, tỉ mỉ nhờ các máy móc công nghệ tuyệt vời. Thông thường búp bê karakuri được chia làm các loại sau:
- Búp bê karakuri quán trà
- Búp bê karakuri lễ hội
- Búp bê karakuri sân khấu
Mỗi loại được dùng với những mục đích khác nhau và đều mang ý nghĩa hữu ích trong đời sống. Ngoài ra có người nhận định rằng búp bê Karakuri là tiền đề để tạo ra người máy hiện đại sau này.
9. Búp bê Kimekomi
Loại búp bê truyền thống này được Tadashige Takahashi – một thợ thủ công tạo ra vào những năm 1740. Ban đầu nó được đặt là Kamo và được chuyển thành Kimekomi cho đến ngày nay.
Búp bê Kimekomi được lấy cảm hứng từ những người phụ nữ thời xưa của Nhật Bản, dưới bộ kimono truyền thống, họ dịu dàng, e ấp nổi, xinh xắn, nhỏ nhắn. Mỗi con sẽ có một vẻ ngoài khác nhau, các khuôn mặt sẽ được vẽ hoàn toàn bằng thủ công và búp bê Kimekomi có kích thước nhỏ gọn.
>>> Xem thêm: Tìm hiểu về gấu Kumamon – linh vật của tỉnh Kumamoto Nhật Bản
10. Búp bê Gogatsu
Một búp bê được đặt trên bàn thờ vào ngày 5/5 với ý nghĩa cầu cho con cháu trong gia đình khỏe mạnh, bình an. Gogatsu còn được dùng để bảo vệ các bé trai và được ba mẹ của chúng cầu chúc họ sống thuận lợi. Hình dáng của Gogatsu khá oai phong, được mặc áo giáp và trông giống những vận động viên hoặc chiến binh.
11. Con rối Bunraku
Được bắt nguồn từ lễ hội búp bê Nhật Bản trong vở kịch rối năm 1680 ở Osaka, những con búp bê Bunraku hay còn gọi là Ningyō jōruri được chạm khắc tỉ mỉ, khéo léo và có các hình dáng khác nhau. Nó được chế tạo từ gỗ, có màu sắc rực rỡ, bắt mắt khi di chuyển và có chiều cao từ 0,75 – 1,2m.
12. Búp bê Iki Ningyo
Búp bê Nhật Iki Ningyo có từ thời Edo và được trưng bày trong các cuộc triển lãm bởi nó được khắc họa để tưởng nhớ các vị thần hoặc các nhân vật lịch sử. Cũng vì vậy mà hình dáng của nó giống với người thật. Cho đến ngày nay thì nó được xem như những con ma-nơ-canh có trong các cửa hàng.
13. Búp bê Nhật Ichimatsu
Khác với những loại búp bê truyền thống của Nhật Bản, búp bê Ichimatsu gắn liền với các câu chuyện kì dị, kinh sợ nhưng không hề có thật dù có một hình dạng khá đáng yêu và mũm mĩm với khuôn mặt tròn trịa cùng những bộ kimono sáng màu. Mái tóc của Ichimatsu được để theo kiểu okappa – một kiểu tóc khá phổ biến ở những cô gái Nhật Bản.
14. Búp bê Okiagari Koboshi
Búp bê Nhật truyền thống này được xem như là một lá bùa cầu may, hộ mệnh cho mọi người. Giúp họ có sức khỏe dồi dào, bình an và không ốm đau, bệnh tật. Búp bê Okiagari Koboshi hay roly-poly có cấu trúc khá giống với Damura nhưng có chút tròn trịa và nguyên liệu làm ra nó là từ giấy bồi.
15. Búp bê Nhật Hakata
Búp bê Hakata mang đậm đà bản sắc văn hóa của người dân xứ Phù Tang. Nó được chế tạo bằng đất sét vào thế kỷ XVII tại thành phố Fukuoka nhằm khắc họa lại các nhân vật lịch sử oai phong lẫm liệt, các nhân vật nổi tiếng của tôn giáo hoặc các cựu chiến binh xưa… Ngoài ra chúng còn được dùng làm quà tặng hay làm các vật cúng trong các đền thờ hoặc nhà cai trị ở các lễ hội búp bê Nhật Bản.
16. ezu Tezu Bozu
Được làm từ nguyên liệu chủ yếu là giấy hoặc vải. Từ thời Edo, búp bê Tezu Tezu Bozu có hình dáng nhỏ và được tượng trưng là một lá bùa thời tiết để cầu mưa, cầu nắng và được treo thành hàng dài trước cửa sổ hoặc sân nhà. Với mong muốn mưa thuận gió hòa để thuận tiện cho việc đi lại, búp bê này được rất nhiều người sử dụng. Khi ai đó muốn cầu mưa họ sẽ treo ngược com búp bê Tezu Tezu Bozu và muốn cầu nắng sẽ ngược lại.
17. Búp bê Nhật Kintaro
Búp bê này có ý nghĩa là Cậu bé vàng. Chính vì vậy nó thường được mọi người sử dụng để tặng cho các bé trai vào ngày 5/5 với mong ước cầu chúc cho các bé trai này có một cuộc sống hạnh phúc, cơ thể khỏe mạnh, không ngại khó hay một nguy hiểm nào. Ngoài ra Kintaro Doll còn nhắc lại truyền thống văn hóa của Nhật Bản tượng trưng cho sức mạnh và lòng dũng cảm vượt qua các khó khăn.
>> Xem thêm: Review các hãng Figure nổi tiếng nhất hiện nay
IV. Búp bê Nhật Bản trong thời đại ngày nay
Ngày nay, tuy búp bê truyền thống không được ưa thích như thuở trước nhưng nó được cải biến thành những con búp bê mini giống các nhân vật trong bộ phim hoạt hình anime. Người Nhật và rất nhiều người trên thế giới săn lùng thậm chí bỏ ra một số tiền lớn để mua những phiên bản giới hạn.
Đây là minh chứng cho sự hấp dẫn của búp bê Nhật đối với mọi người. Nó mang trong mình những linh hồn thuần khiết, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc và sống mãi trong lòng người dân Nhật Bản.
Lời kết
Sau khi khám phá các loại búp bê Nhật được yêu thích nhất ngày nay chắc hẳn bạn đọc cũng yêu quý và mến mộ những con búp bê đa dạng, độc đáo, đẹp mắt đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc này. Nó sẽ là một món quà vô cùng có ý nghĩa khi bạn làm quà để tặng ai đó trong các dịp lễ đặc biệt nhé!
- Website: https://janbox.com.
- Email: [email protected].
