Trà đạo ở Nhật Bản không chỉ là nghệ thuật pha trà đơn thuần mà còn là triết lý sống, mang đậm tinh thần thiền định và sự tinh tế trong từng cử chỉ. Một buổi trà đạo không chỉ giúp con người tĩnh tâm hơn mà còn là cơ hội để kết nối tâm hồn với nghệ thuật truyền thống. Bài viết này, Janbox sẽ giúp bạn tìm hiểu về trà đạo Nhật Bản, để khám phá những giá trị sâu sắc ẩn sau chén trà xanh tinh khiết.
1. Trà Đạo Nhật Bản Là Gì?
Trà đạo Nhật Bản là gì? Đây là một nét văn hóa đặc sắc của người Nhật. Trong tiếng Nhật, trà đạo được gọi là sadō (茶道), có nghĩa là “con đường của trà”. Đây là một nghi thức pha trà mang đậm tinh thần thiền định, giúp con người tìm về sự tĩnh lặng và cân bằng trong cuộc sống.
Trong một buổi trà đạo ở Nhật Bản, từng cử chỉ hay động tác của người pha trà đều được thực hiện một cách chậm rãi. Điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng với khách mà còn giúp người tham gia trà đạo hòa mình vào không gian tĩnh lặng, thưởng thức vị trà một cách trọn vẹn nhất.
Nguồn gốc của trà đạo Nhật Bản có thể bắt nguồn từ thế kỷ 12, khi thiền sư Eisai mang hạt trà từ Trung Quốc về trồng tại Nhật Bản. Ban đầu, việc thưởng trà chỉ phổ biến trong giới quý tộc và nhà sư nhưng đến thế kỷ 15, dưới sự ảnh hưởng của thiền sư Sen no Rikyū, trà đạo ở Nhật Bản mới được định hình với bốn nguyên tắc quan trọng: Hòa – Kính – Thanh – Tịch.
Hòa (和): Sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên và xã hội.
Kính (敬): Sự tôn trọng lẫn nhau giữa chủ và khách trong buổi trà.
Thanh (清): Sự thanh khiết, từ tâm hồn đến không gian thưởng trà.
Tịch (寂): Cảm giác an nhiên, tĩnh lặng trong tâm trí.
2. Triết Lý và Ý Nghĩa của Trà Đạo
Nhiều người thắc mắc trà đạo Nhật Bản là gì mà lại trở thành một nét văn hóa độc đáo của xứ Phù Tang, từ tinh thần Wabi-Sabi đến quan niệm sống đầy triết lý của người Nhật. Đó là vẻ đẹp không nằm ở sự hoàn hảo tuyệt đối, mà chính những khiếm khuyết tự nhiên, những dấu ấn của thời gian mới tạo nên giá trị đích thực.
Cuộc sống hiện đại, hối hả dễ khiến con người rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu. Chính vì thế, trà đạo Nhật Bản được xem như một liệu pháp tinh thần, giúp con người tìm lại sự cân bằng nội tại. Khi nâng trên tay một chén trà nóng, ta cảm nhận hơi ấm lan tỏa, tận hưởng hương trà thanh dịu. Những khoảnh khắc ấy giúp gạt bỏ những muộn phiền, đưa con người trở về với sự tĩnh tại. Vì vậy, ai đã từng trải nghiệm văn hóa trà đạo đều hiểu rằng đây là cách thực hành chánh niệm, giúp con người kết nối với chính mình và hài hòa với cảm xúc.
Trong không gian ấm cúng của buổi trà đạo Nhật Bản, mỗi hành động như rót trà, cầm chén, nói chuyện, đều thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau. Chủ trì dành hết tâm huyết để chuẩn bị một buổi thưởng trà hoàn mỹ, trong khi khách tham dự sẽ đón nhận bằng lòng biết ơn. Đây là văn hóa kết nối với nhau bằng những giá trị chân thành nhất của người Nhật.
3. Các Trường Phái Trà Đạo Ở Nhật Bản
3.1 Trường phái Urasenke – Sự mềm mại trong nghi thức trà
Trong các trường phái trà đạo ở Nhật Bản, Urasenke được biết đến rộng rãi nhất, đặc biệt phổ biến trong giới trẻ và những người mới bắt đầu tìm hiểu về trà đạo. Đặc trưng dễ nhận biết của trường phái này là cách đánh trà tạo lớp bọt mịn trên bề mặt, giúp hương vị trà thêm phần thanh thoát.
3.2 Trường phái Omotesenke – Vẻ đẹp của sự tinh tế và truyền thống
Trường phái Omotesenke mang đậm tinh thần Wabi-Sabi, tôn vinh sự tối giản và vẻ đẹp của những điều không hoàn hảo. Cách pha trà của Omotesenke tạo ra ít bọt hơn, người uống sẽ cảm nhận trọn vẹn vị đắng nhẹ và hương thơm tinh tế của trà xanh.
3.3 Trường phái Mushakojisenke – Sự giản dị trong từng cử chỉ
Mushakojisenke hướng đến tinh thần giản dị và chân phương. Trường phái này tập trung vào sự tự nhiên trong từng cử chỉ, hạn chế tối đa những yếu tố phô trương, giữ nguyên bản chất mộc mạc của trà đạo.
>>> Xem thêm: Trà sencha Nhật Bản là gì? Tìm hiểu về thức uống nổi tiếng này
4. Những Loại Trà Được Sử Dụng Trong Trà Đạo
4.1 Trà Matcha – Linh hồn của trà đạo Nhật Bản
Trà matcha là loại trà xanh dạng bột mịn được sử dụng trong các buổi trà truyền thống. Trong nghi thức trà đạo ở Nhật Bản, matcha được đánh với nước nóng bằng chổi tre (chasen), tạo ra lớp bọt mịn trên bề mặt. Điều này không chỉ giúp trà có kết cấu nhẹ nhàng mà còn làm nổi bật hương thơm tươi mát cùng vị thanh ngọt tinh tế.
4.2 Trà Sencha – Sự phổ biến và tinh tế trong văn hóa Nhật
Nếu matcha gắn liền với những nghi thức trang trọng, thì sencha lại là loại trà phổ biến nhất trong đời sống thường ngày của người Nhật. Sencha được làm từ lá trà non, nhưng không trải qua giai đoạn nghiền thành bột như matcha. Sencha có vị tươi mát, hơi chát nhẹ nhưng hậu vị ngọt thanh.
4.3 Trà Gyokuro – Đỉnh cao của nghệ thuật sản xuất trà xanh
Trong số các loại trà xanh Nhật Bản, gyokuro được xem là dòng trà thượng hạng, mang đến trải nghiệm thưởng trà đẳng cấp. Không giống như matcha hay sencha, gyokuro được pha ở nhiệt độ thấp hơn (khoảng 50 – 60°C) để giữ trọn hương vị tinh tế. Nước trà có màu xanh ngọc trong trẻo, khi nhấp vào sẽ cảm nhận ngay vị ngọt dịu và kết cấu mềm mại, tạo cảm giác thư thái và thanh tao.
5. Bộ Dụng Cụ Pha Trà Đạo – Những Vật Dụng Không Thể Thiếu
5.1 Chawan – Chén trà và ý nghĩa nghệ thuật
Chawan là chiếc chén dùng để pha và thưởng thức matcha trong các buổi trà đạo Nhật Bản. Mỗi mùa trong năm, chawan lại có kiểu dáng khác nhau. Vào mùa hè, chawan thường rộng và nông để trà nguội nhanh hơn, còn mùa đông, chawan sâu hơn để giữ nhiệt tốt hơn.
5.2 Chasen – Dụng cụ đánh trà thủ công truyền thống
Một buổi trà đạo ở Nhật Bản sẽ không thể hoàn thiện nếu thiếu Chasen, chiếc chổi tre dùng để đánh tan bột matcha, tạo nên lớp bọt mịn đặc trưng. Chasen làm hoàn toàn bằng tre, qua quá trình chế tác công phu, từng sợi chổi được vót mỏng cẩn thận để có độ đàn hồi tốt nhất.
5.3 Chashaku – Chiếc muỗng tre và sự tinh tế trong từng động tác
Dù nhỏ bé nhưng Chashaku lại là một trong những vật dụng quan trọng trong trà đạo Nhật Bản. Đây là chiếc muỗng tre được dùng để lấy bột matcha, giúp đảm bảo đúng lượng trà cho mỗi lần pha.
5.4 Natsume và Cha-ire – Hộp đựng trà mang nét đẹp cổ điển
Trong trà đạo Nhật Bản, trà không được bảo quản trong túi nhựa hay hộp kim loại mà đựng trong những chiếc hộp chuyên dụng như natsume và cha-ire.
Natsume thường được làm bằng gỗ sơn mài, có hình dáng tròn trịa và bề mặt bóng loáng dùng để đựng matcha trong các buổi trà nhẹ (usucha). Còn Cha-ire là hộp đựng trà dành cho những buổi trà đặc (koicha), thường được làm từ gốm hoặc sứ, có dáng cao và thanh lịch.
6. Không Gian Trà Đạo – Sự Hòa Quyện Giữa Thiên Nhiên và Con Người
Một trà thất đúng chuẩn trà đạo Nhật Bản thường được xây dựng theo phong cách tối giản, nhỏ nhắn nhưng tinh tế. Cửa sổ rộng giúp ánh sáng tự nhiên tràn vào, kết hợp với nội thất bằng tre, gỗ tạo cảm giác nhẹ nhàng và thư thái. Điểm nhấn của căn phòng là góc tokonoma, nơi đặt một bức thư pháp hoặc một bình hoa theo mùa, mang đến sự hài hòa và thanh tịnh.
7. Các Bước Pha Trà Đúng Chuẩn Trong Trà Đạo Nhật Bản
- Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ và nguyên liệu
Trước khi pha trà, cần chuẩn bị đầy đủ chawan (chén trà), chasen (chổi đánh trà), chashaku (muỗng tre) và khăn lau. Rửa sạch dụng cụ bằng nước nóng để loại bỏ tạp chất và giữ ấm. Đổ nước nóng vào ấm trà, đậy nắp để duy trì nhiệt độ. Cho một lượng trà thích hợp vào chén, đồng thời đun nước ở 80°C để không làm cháy trà, giúp giữ trọn hương vị.
- Bước 2: Tráng trà
Bước tiếp theo là rót nước nóng vào chén chứa trà, giúp lá trà hoặc bột trà bắt đầu nở ra và giải phóng hương thơm. Đây là giai đoạn quan trọng giúp trà đạt đến độ ngon trọn vẹn. Sau đó đổ nước tráng trà đi để loại bỏ bụi trà.
- Bước 3: Pha trà đúng cách
Bước đầu tiên trong quá trình pha trà là cho lá trà vào ấm, sau đó rót nước nóng và đậy nắp để giữ nhiệt, giúp trà chín đều. Thời gian hãm trà tùy thuộc vào loại trà và sở thích người thưởng thức. Với matcha, chỉ cần đánh bọt trong 30 giây – 1 phút, trong khi sencha cần 2 – 3 phút để hương vị được chiết xuất trọn vẹn.
- Bước 4: Rót trà
Người pha cần rót trà nhẹ nhàng, từ từ để đảm bảo hương vị đồng đều giữa các chén, tránh làm mất cân bằng. Nên rót theo vòng, chia đều từng chút một thay vì rót đầy từng chén ngay lập tức. Đối với matcha, cần giữ lớp bọt mịn trên bề mặt không bị vỡ, giúp chén trà giữ được thẩm mỹ.
- Bước 5: Thưởng thức trà
Khi thưởng trà, người uống nhẹ nhàng nâng chén bằng hai tay, thể hiện sự trân trọng trước khi đưa lên môi. Trước khi nhấp ngụm đầu tiên, hãy quan sát màu sắc, hít nhẹ để cảm nhận hương thơm tinh tế. Uống từng ngụm nhỏ, chậm rãi để hương vị trà lan tỏa, mang lại cảm giác thư giãn và tĩnh lặng.
8. Thưởng Thức Trà Đúng Cách Trong Trà Đạo
- Bước 1: Chuẩn bị uống trà
Trước buổi trà đạo Nhật Bản, không gian và dụng cụ phải được sắp xếp cẩn thận. Người tham gia cần rửa tay sạch, thể hiện sự tôn trọng nghi thức. Khách sẽ ngồi vào vị trí theo tư thế seiza (ngồi quỳ) hoặc hanza (ngồi xếp bằng) để giữ sự trang nghiêm.
- Bước 2: Thưởng thức hương vị trà
Khi trà được dâng lên, khách nhận chén trà bằng hai tay, bày tỏ sự kính trọng. Trước khi uống, họ ngắm nhìn chén trà, cảm nhận tinh thần Wabi-sabi qua màu sắc và hình dáng. Sau đó, hít nhẹ hương thơm, tận hưởng sự thanh tao của trà.
- Bước 3: Uống trà
Việc uống trà không chỉ là để thưởng thức hương vị mà còn là hành động kết nối với thiên nhiên và con người xung quanh. Khách nhấp từng ngụm nhỏ, để trà lan tỏa khắp khoang miệng, từ hương vị đắng nhẹ ban đầu đến hậu ngọt thanh tao. Trong lúc thưởng thức, việc hít thở chậm rãi giúp tâm trí thư giãn và hòa mình vào khoảnh khắc hiện tại.
- Bước 4: Lau chén trà
Sau khi uống xong, khách dùng khăn mềm lau nhẹ miệng chén, giữ vệ sinh và thể hiện sự chu đáo. Thao tác cầm chén nên cầm bằng hai tay, lau sạch cẩn thận rồi đặt lại vị trí ban đầu, hướng mặt đẹp nhất của chén trà hướng về chủ trà.
- Bước 5: Nói lời cảm ơn sau khi uống trà
Kết thúc buổi trà đạo Nhật Bản, khách cúi đầu nhẹ để gửi lời cảm ơn đến người pha trà, giữ không gian tĩnh lặng và trang nghiêm. Khi rời khỏi trà thất, mọi cử chỉ đều phải nhẹ nhàng và chậm rãi, không làm ảnh hưởng đến sự thanh bình của buổi trà.
>>> Xem thêm: Lựa Chọn Bộ Ấm Trà Nhật – Khởi Nguồn Của Nghệ Thuật Trà Đạo
9. So Sánh Trà Đạo Nhật Bản Với Văn Hóa Trà Các Nước Khác
9.1 Trà đạo Nhật Bản và trà nghi thức Trung Quốc
Cả trà đạo Nhật Bản và trà nghi thức Trung Quốc đều có lịch sử lâu đời, phản ánh sâu sắc triết lý sống và văn hóa của từng quốc gia. Dưới đây là bảng so sánh những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai nền văn hóa trà đặc sắc này:
| Tiêu chí | Trà đạo Nhật Bản | Trà nghi thức Trung Quốc |
| Triết lý | Đề cao sự tĩnh lặng, thiền định, đơn giản theo tinh thần Wabi-Sabi. | Hướng đến sự tinh tế, cầu kỳ và trọn vẹn theo tinh thần Đạo giáo và Nho giáo. |
| Cách pha trà | Dùng bột matcha, đánh bọt bằng chổi tre (chasen), không sử dụng ấm trà. | Dùng lá trà nguyên, pha trong ấm nhỏ bằng đất nung hoặc sứ, rót ra chén nhỏ. |
| Nghi thức | Trang trọng, chậm rãi, mỗi động tác đều mang ý nghĩa thiền định. | Cầu kỳ, nhiều bước, tập trung vào cách rót và thưởng trà đúng kỹ thuật. |
| Không gian | Trà thất tối giản, có vườn trà, cổng thấp thể hiện sự khiêm nhường. | Trà thất sang trọng, trang trí cầu kỳ bằng thư pháp, tượng, tranh.. |
9.2 Văn hóa uống trà ở Việt Nam
Dù đều tôn vinh trà như một nét văn hóa truyền thống, cách thưởng trà ở Việt Nam và Nhật Bản lại có nhiều điểm khác biệt:
| Tiêu chí | Văn hóa uống trà ở Nhật Bản | Văn hóa uống trà ở Việt Nam |
| Chuẩn bị trà | Sử dụng bột matcha, dụng cụ pha trà. | Sử dụng lá trà khô, pha trong ấm đất, ấm sứ cùng với chén nhỏ. |
| Cách pha trà | Đánh bột trà với nước nóng bằng chasen cho đến khi tạo bọt mịn. | Cho lá trà vào ấm, rót nước nóng vào rồi ủ trong 1 – 3 phút để chiết xuất hương vị. |
| Cách rót trà | Trà được pha từng chén riêng, không dùng ấm rót mà đánh trực tiếp trong chén trà. | Rót trà từ ấm ra chén nhỏ, chia đều từng lượt để đảm bảo hương vị đồng đều. |
| Cách cầm và uống trà | Cầm chén bằng hai tay, xoay nhẹ chén. Nhấp từng ngụm nhỏ, thưởng thức từ từ. | Cầm chén bằng một tay, nhấp trà nhẹ nhàng, có thể uống từng ngụm nhỏ hoặc cạn chén tùy theo thói quen. |
| Không gian | Tĩnh lặng, thiền định, hướng đến sự thanh tịnh. | Thoải mái, gần gũi, thường gắn kết gia đình, bạn bè. |
10. Kết Luận
Qua bài viết, mong rằng bạn đã hiểu rõ hơn trà đạo Nhật Bản là gì và những giá trị tinh thần sâu sắc mà nghệ thuật này mang lại. Không chỉ là cách thưởng thức trà, trà đạo ở Nhật Bản còn là triết lý sống, giúp con người tìm thấy sự tĩnh tại. Để khám phá thêm về văn hóa trà đạo và trải nghiệm những sản phẩm trà chất lượng, hãy ghé thăm Janbox ngay hôm nay!
Website: https://janbox.com
Email: support@janbox.com
